Rubriek :
Ziekten en
aandoeningen overzicht
Gastro-oesofageale
reflux
Wat is gastro-oesofageale reflux ?
De slokdarm (oesophagus) is een buis die loopt van de mond tot
aan de maag en die zorgt voor het transport van het voedsel.
Normaliter bevat de zone die de maag scheidt van de slokdarm,
oesofago-gastrische overgang genaamd, een cirkelvormige spier,
sfincter genaamd. Deze belet dat de inhoud van de maag, met name
het zure maagvocht, opstijgt in de slokdarm. Indien de overgang
tussen de maag en de slokdarm slecht functioneert, vloeit er
maagvocht terug dat dan in contact komt met de binnenwand van de
slokdarm. Daardoor kunnen refluxsymptomen (zuurbranden) en/of
een min of meer ernstige en uitgebreide ontsteking van de
slokdarm optreden, de zgn. gastro-oesofageale reflux (GOR).
Oorzaken
Wat voelt men in geval van reflux ?
Gastro-oesofageale reflux veroorzaakt een pijnlijk branderig
gevoel, ook nog 'zuurbranden' of pyrosis genaamd. Het is een
branderig gevoel ter hoogte van de maag, onder het sternum
(borstbeen). Het branderige gevoel stijgt achter het borstbeen (retrosternaal)
in de richting van de keel en gaat vaak gepaard met een zure
smaak in de mond. Zuurbranden en een zure smaak in de mond
worden beschouwd als twee typische symptomen van
gastro-oesofageale reflux.
Waarom ervaart men pyrosis of zuurbranden in geval van reflux ?
Zuurbranden is hoofdzakelijk te wijten aan het contact tussen
het zure vocht dat reflueert van de maag en de bekleding van de
slokdarm. Hoe groter de blootstelling aan het zuur (hoeveelheid
en duur), des te ernstiger de pyrosis.
Wat is de oorzaak van reflux ?
Reflux is te wijten aan een afwijking van de grensstreek tussen
de maag en de slokdarm. Het betreft meestal een slecht
functioneren van de cardia (pars cardiaca ventriculi of
'maagmond'), die ook onderste slokdarmsfincter wordt genoemd.
Deze spier is een ring die het onderste deel van de slokdarm
omringt en die de overgang van de zure maaginhoud in de slokdarm
belet. Bij pati�nten met gastro-oesofageale reflux is de cardia
vaak verslapt en vervult ze haar functies niet meer. In andere
gevallen is de reflux het gevolg van een anatomische afwijking,
zoals hernia hiatus oesophagei, kortweg hiatus hernia. De hiatus
oesophageus is een opening in het middenrif waardoor de slokdarm
van de borstholte naar de buikholte gaat : een hiatus hernia is
een inwendige breuk waarbij een deel van de maag via de hiatus
oesophageus doorglipt naar de thoraxholte boven het diafragma,
de spier die het abdomen scheidt van de thoraxholte. De reflux
kan worden bevorderd door een liggende of voorovergebogen
houding, door het gebruik van te vette voedingsmiddelen. Door de
opwaartse samendrukking van de maag door de foetus kan bij de
zwangere vrouw pyrosis optreden.
Komt gastro-oesofageale reflux vaak voor ?
Gastro-oesofageale reflux is een echt volksgezondheidsprobleem
geworden:
niet minder dan 28% van de Belgische bevolking ouder dan 15
jaar* lijdt aan 'zuurbranden', het typische refluxsymptoom; 15%
van hen vertoont dit symptoom dagelijks, nog eens 27 % minstens
eenmaal per week.
Kan gastro-oesofageale reflux complicaties veroorzaken ?
Indien de reflux aanhoudt, kan deze een slokdarmontsteking,
oesophagitis genaamd, veroorzaken. Indien deze reflux niet goed
wordt behandeld, kan ze op lange termijn een stenose of een
parti�le sluiting van de slokdarm, zelfs slokdarmkanker,
veroorzaken.
Diagnose
Waarom een arts raadplegen ?
Helaas denken nog t� veel mensen dat er niets aan te doen is en
daarom raadplegen ze hun arts niet. Dat is fout; hoewel reflux
van zuur meestal een goedaardige aandoening is, kan ze zeer
invaliderend zijn en leiden tot plaatselijke complicaties.
Het is uiterst belangrijk een arts te raadplegen om een precieze
diagnose te stellen en om de ernst van de ziekte te evalueren
zodat ze snel en effici�nt kan worden behandeld. De
refluxsymptomen vertonen soms typische kenmerken. Een correcte
interpretatie van de klachten vereist een medisch advies om de
beste behandeling te kunnen instellen.
Hoe reflux diagnosticeren ?
De aanwezigheid van de typische symptomen, zoals 'zuurbranden'
en zure oprispingen of regurgitaties, is zeer typisch voor
reflux. Een behandeling met geneesmiddelen kan worden ingesteld
uitsluitend op basis van de symptomen, behalve bij pati�nten
ouder dan 45 jaar of bij personen met bijzondere risicofactoren.
Precies daarom is het steeds nuttig een gesprek te hebben met de
arts of de apotheker over de beste aanpak van de aandoening.
Indien een behandeling enkel op basis van de symptomen wordt
ingesteld, moet deze beperkt zijn in de tijd (max. 1 of 2
maanden) en de pati�nt moet opnieuw contact opnemen met zijn
arts indien de symptomen opnieuw optreden als de inname van het
geneesmiddel wordt stopgezet. Als de symptomen opnieuw optreden
(recidief) of in geval van bijzondere risicofactoren moet een
endoscopie worden uitgevoerd. Het betreft een onderzoek van de
binnenwand van de maag en de slokdarm met behulp van een optisch
instrument bevestigd aan het uiteinde van een soepele buis die
door de pati�nt wordt ingeslikt en tot in de slokdarm en de maag
wordt doorgeschoven.
Behandeling
Wat zal de arts u voorstellen ?
In functie van uw symptomen en het klinische onderzoek zal uw
arts twee verschillende mogelijkheden voorstellen :
Eerste mogelijkheid : ENDOSCOPIE of GASTROSCOPIE
Indien u ouder bent dan 45 jaar, indien u bepaalde aanvullende
risicofactoren vertoont: alcoholgebruik, roken, inname van
bepaalde geneesmiddelen zoals anti-inflammatoire middelen enz.,
of indien u symptomen vertoont die verschillen van diegene die
gewoonlijk worden vastgesteld, zal de arts waarschijnlijk een
endoscopie aanvragen.
Tweede mogelijkheid : BEHANDELING zonder ENDOSCOPIE
Indien u 45 jaar bent of jonger, indien u geen andere
risicofactor vertoont of indien u typische symptomen van
refluxlijden vertoont, zoals 'zuurbranden' en zure oprispingen
(opboeren), kan de arts er de voorkeur aan geven dadelijk een
behandeling van ��n maand in te stellen waarna hij u terug zal
zien om de resultaten te evalueren.
Het advies van de specialisten : bij alle pati�nten die
chronisch lijden aan gastro-oesofageale reflux, wordt minstens
eenmaal in het leven, bij voorkeur vroegtijdig, een endoscopie
aanbevolen.
De moderne endoscopie : niet meer zoals gisteren ?
Wat is een endoscoop ?
De huidige endoscoop is een dunne soepele buis met aan het
uiteinde een minuscule camera, die de specialist via de mond
inbrengt in de slokdarm, vervolgens in de maag en de
twaalfvingerige darm (duodenum). Daardoor kan de arts de letsels
(ontstekingen, erosies, ulceraties) van het slijmvlies (mucosa)
rechtstreeks zien, en zo nodig met behulp van een micropincet
een monster afnemen (biopsie).
Moet men bang zijn voor een endoscopie ?
Helemaal niet ! Het is een vrijwel pijnloos onderzoek.
De huidige endoscopen zijn zeer dun en handig.
Meestal verdooft de specialist enkel de bodem van de keel met
een verdovende spray (net zoals bij de tandarts). In sommige
gevallen zal uw arts u een spuitje geven met een kalmeermiddel
of een pijnstiller om het onderzoek nog vlotter te laten
verlopen. In dat geval kunt u zelf geen auto besturen na het
onderzoek. Best is dit vooraf te bespreken en u hierop te
voorzien. Het onderzoek is van korte duur (minder dan 10
minuten).
U kunt het opschuiven van de endoscoop op het tv-scherm volgen
en na het onderzoek kan u dadelijk naar huis gaan. Indien een
biopsie wordt uitgevoerd, verloopt deze volledig pijnloos
Wat is het nut van een endoscopie ?
Endoscopie is het meest directe en meest zekere middel om de
diagnose snel en precies te stellen. Tijdens een endoscopie
kunnen de uitgebreidheid en de ernst van de slokdarmletsels
(ingedeeld in de graden I, II, III en IV naar gelang van de
ernst) worden onderzocht en kunnen er monsters van de slokdarm
en de maagwand worden afgenomen (biopsies). Door microscopisch
onderzoek van de biopsies kunnen volgende mogelijkheden worden
uitgesloten: de aanwezigheid van maligne cellen of tekenen die
kanker aankondigen, of de aanwezigheid van een micro-organisme
(een bacterie, Helicobacter pylori genaamd), dat
verantwoordelijk is voor de ontwikkeling en het opnieuw optreden
(recidiveren) van maagulcera. Ook kunnen andere oorzaken van de
klachten worden vastgesteld, zeker als de klachten niet typisch
zijn.
Hoe gastro-oesofageale reflux behandelen ?
Een internationale werkgroep van experts en specialisten van
over de hele wereld is in Belgi� samengekomen om na te denken
over de beste benadering van pati�nten met reflux. De publicatie
van die gesprekken wordt thans beschouwd als de referentie. De
meest performante therapeutische aanpak berust op een
eerstelijnsbehandeling met het krachtigste preparaat, nl. een
protonpompinhibitor* (PPI). Dit geldt zowel voor de
aanvangsbehandeling als voor de langetermijnbehandeling.
Geneesmiddelen
Protonpompinhibitoren (PPI)
Aangezien de refluxsymptomen worden veroorzaakt door de
zuurtegraad van de maag, behoren de geneesmiddelen die de
zuursecretie door de maag kunnen blokkeren, thans tot de
keuzepreparaten voor de behandeling van reflux. Het zijn de zgn.
protonpompinhibitoren. Deze geneesmiddelen blokkeren het
functioneren van de pompen gelokaliseerd in de zuursecreterende
cellen van de maag. Deze middelen zijn zeer effici�nt en worden
goed verdragen.
H2-receptorantagonisten
Deze preparaten inhiberen gedeeltelijk de zuursecreterende
pompen in de maagcellen, zodat de zuursecretie blijft aanhouden.
Bovendien neemt de doeltreffendheid van deze geneesmiddelen bij
continu gebruik op lange termijn af.
Antacida
Antacida neutraliseren de zuurtegraad van de maag en kunnen,
zoals de H2-receptorantagonisten, van nut blijken bij de
behandeling van occasionele pyrosis.
Welke plaats neemt de heelkunde in ?
Heelkundig ingrijpen kan in overweging worden genomen bij jonge
pati�nten zonder risicofactoren voor een heelkundige ingreep en
bij wie de reflux een constante inname van geneesmiddelen
vereist. Een heelkundige ingreep kan ook tot doel hebben een
anatomische afwijking, die reflux in de hand werkt, zoals hernia
hiatus oesaphagei, te corrigeren.
Zijn hygi�nische maatregelen nuttig ?
De impact van deze maatregelen bij de pati�nten die baat vinden
bij een gepaste medicamenteuze behandeling, is tamelijk beperkt.
De enige hygi�nische en dieetmaatregelen waarvan het nut
wetenschappelijk werd aangetoond, zijn de volgende:
- verhoging van het hoofdeinde van het bed bij pati�nten met
reflux tijdens de nacht;
- dieet zonder chocolade, munt, zeer vet- of suikerrijke
voedingsmiddelen, witte wijn, het vermijden van copieuze
maaltijden v��r het slapengaan.
En daarna... is een regelmatige follow-up noodzakelijk ?
- Aandoeningen te wijten aan de zuursecretie, ongeacht of ze de
slokdarm, de maag of het duodenum aantasten, zijn ziekten die
regelmatig kunnen terugkomen (recidiveren). De pati�nt moet zijn
huisarts raadplegen hetzij voor een jaarlijks controle-onderzoek
hetzij om de behandeling optimaal af te stellen indien de
symptomen aanhouden of opnieuw optreden.
Ulcus niet verwarren met gastro-oesofageale reflux (zuurbranden)
!
Reflux met of zonder sophagitis (letsels) is een andere
aandoening dan maag- of duodenumulcus.
Gastro-sofageale reflux
De typische pijn van "zuurbranden" wijst op een aandoening van
de slokdarm door reflux van zuur vanuit de maag. Noch de
intensiteit, noch de frequentie van deze pijn zijn evenredig met
de ernst van de slokdarmletsels. Men dient te noteren dat ook
een maag- of een duodenumulcus pijn kan veroorzaken.
Maagulcus en duodenumulcus
Een maagulcus is een "verwonding" (zweer) van de maag, een
duodenumulcus is een "verwonding" van het duodenum, d.w.z. het
eerste deel van de dunne darm, dat volgt op de maag. Enkel met
behulp van een endoscopie kan men een juiste diagnose stellen en
de beste behandeling instellen. Een ulcus is meestal te wijten
aan de aanwezigheid van een bacterie in de maagwand (H. pylori)
of aan inname van pijnstillende en ontstekingremmende medicatie
(niet-stero�dale anti-inflammatoire middelen en aspirine). Het
symptoom van een ulcus is meestal pijn, gelokaliseerd in de
maagstreek, die op afstand van de maaltijden, en dus 's nachts
optreedt en op typische wijze afneemt door inname van voedsel
