Rubriek : De
mens - algemeen
Terreur, oorlog en Consulaat
Lodewijk de
Zestiende had weliswaar in 1791 de eed op de grondwet afgelegd,
maar met de hele gang van zaken was hij het in zijn hart niet
eens. Hij maakte verscheidene keren gebruik van zijn grondwettig
recht, over besluiten van de Wetgevende Vergadering zijn veto
uit te spreken. In 1792 brak oorlog uit met Oostenrijk en
Pruisen. De Franse koning, wiens vrouw Marie-Antoinette
Oostenrijkse was, vond dit wel interessant. Misschien zou
Lodewijk de Zestiende door de Oostenrijkers weer in zijn volle
waardigheid hersteld kunnen worden. Het Franse koninklijke paar
onderhield hiertoe contacten met de vijand. De hertog van
Brunswijk, die het opperbevel voerde over de Oostenrijkse en de
Pruisische troepen, vaardigde een manifest uit waarin hij de
Fransen liet weten dat ze Lodewijk de Zestiende moesten ontzien.
In Parijs werd een revolutionaire raad ingesteld en het paleis
der Tuilerie�n werd bestormd. De koning werd geschorst en met
zijn gezin in een oud kasteel opgesloten. Radicale elementen
beheersten Parijs. Het snelle oprukken van de hertog van
Brunswijk veroorzaakte hevige opwinding. Allerlei verdachte
personen werden gevangen genomen. Een woedende menigte drong de
gevangenissen binnen en vermoordde honderden gevangenen.
Gelukkig slaagden de Franse troepen erin de opmars van de
Brunswijkse troepen tot staan te brengen. Kort daarop verlieten
de Oostenrijkers en de Pruisen het Franse grondgebied. De
Nationale Conventie, die in de plaats van de Wetgevende
Vergadering was gekozen, riep op 22 september 1792 de Franse
Republiek uit. Lodewijk de Zestiende moest als de 'burger Capet'
terechtstaan. In januari 1793 werd hij onthoofd.
Na de overwinning op de Oostenrijkers en de Pruisen gingen de
Fransen tot de tegenaanval over. Ze veroverden de Zuidelijke
Nederlanden. Er werden echter, net als in de tijd van de
Zonnekoning, bondgenootschappen tegen Frankrijk gevormd.
Engeland was daarvan, net als toen, steeds de gangmaker. De
Franse Republiek en de Revolutie verkeerden in gevaar. Er werden
comit�'s opgericht die vergaande bevoegdheden kregen. Tal van
mensen werden na een kort proces tot de dood door de valbijl
veroordeeld. Ook Marie-Antoinette, de vroegere koningin, liet in
deze tijd het leven op het schavot. Tegen de buitenlandse
vijanden werd de 'lev�e en masse', het werven van soldaten op
grote schaal, toegepast. Met felle aanvallen werden de
vijandelijke troepen verdreven.
Het gevaar was geweken, de terreur kon be�indigd worden, maar
dat gebeurde niet. Robespierre, die tot lid van de
Nationale Vergadering was gekozen, had in de loop van de tijd
steeds meer macht weten te krijgen. Hij werd steeds
onverdraagzamer naarmate zijn macht groeide. Tenslotte was
iedereen overgeleverd aan zijn willekeur. Dat ging te ver : men
zwoer tegen Robespierre samen en eind juli 1794 werd hij ten val
gebracht en onthoofd. De opluchting was alom groot. De
gematigden kregen weer meer invloed. Er kwam een nieuwe
grondwet, waarbij de uitvoerende macht werd toegekend aan vijf
directeuren, het zogeheten Directoire. De wetgevende macht kwam
te liggen bij de Raad der Ouden en bij een Raad van Vijfhonderd.
De gegoede burgerij kreeg weer meer invloed. De koningsgezinden
of royalisten begonnen evenwel ook sterker te worden.
Op 5 oktober 1795 kwamen de royalisten in opstand. De jonge
generaal Bonaparte onderdrukte deze opstand op bekwame wijze.
Het Directoire was zeer tevreden over hem. Hij kreeg het
opperbevel over het leger in Itali�. Napoleons veldtocht in
Itali� werd een groot succes. Verscheidene Oostenrijkse legers
werden verslagen. In 1797 kwam de Vrede van Campo-Formio tot
stand.
Engeland zette echter de strijd tegen Frankrijk verder. Toen
besloot Napoleon tot een landing in Egypte. Hij hoopte daardoor
de Engelse invloed in het oostelijk bekken van de Middellandse
Zee te kunnen verminderen. De Egyptische expeditie werd geen
onverdeeld succes. De Franse vloot werd door de engelsen bij
Aboekir vernietigd en de Fransen konden niet meer terug. Slechte
berichten uit het moederland deden Napoleon een
ontsnappingspoging wagen. Veilig kwam hij aan te Parijs, waar
hij op 9 november 1799 een staatsgreep pleegde. Het Directoire
werd afgezet en vervangen door het Consulaat. Napoleon werd
eerste consul, met twee raadgevende collega's naast zich.
